A ficcionalización do eu muller

O pasado día 21 de outubro, o crítico literario Armando Requeixo publicaba no seu blogue unha recensión do ensaio “A ficcionalización do eu: autoría e protagonismo das mulleres na literatura“, de Inma Otero Varela, que saíra en setembro no número 6 de Anotacións sobre literatura e filosofía.

Neste devandito artigo de Criticalia, Requeixo incidía en que “Otero Varela reflexiona con lúcida fondura sobre as trampas do que o sistema androcéntrico alcumou como ‘literatura feminina’ ou ‘literatura de muller’ para, indo máis alá, responder cuestións claves como o que se (pre)supón escrita de muller ou mesmo o que é ser muller a través da proxección dos clixés que na escrita se levan desenvolvido e que cómpre superar”.

Finalmente, sen eludir a polémica, Armando Requeixo remataba coa consideración seguinte:

Con independencia da centralidade única que Otero Varela concede á muller facéndoa protagonista primeira dunha actualidade que se reinventa constantemente nesa ficcionalización do eu mutable (aquí os teóricos doutros discursos xenéricos queer e negacionistas terían moito que discutir), non cabe dúbida de que este ensaio é unha contribución máis que suxestiva, que se abre ao diálogo construtivo e á revisitación de lugares comúns para superalos.

Atractiva aposta a destes cadernos de Euseino?, que chegan á media ducia de títulos con este “A ficcionalización do eu: autoría e protagonismo das mulleres na literatura” que, espero, dea moito que pensar.

Propoñemos a lectura do artigo completo, publicado na ligazón: “A ficcionalización do eu muller“.

Delmiro Rocha entrevistado por Montse Dopico en “Praza pública”

Con motivo da publicación de Quizais. Filosofía ético-política do porvir na colección Casabranca de Euseino?, o xornal dixital Praza pública inclúe unha interesante e delongada entrevista da xornalista Montse Dopico co autor do libro, Delmiro Rocha.

A entrevista pódese ler na ligazón: “Como promesa a democracia non chegará nunca, ficará sempre como porvir“.

Velaquí o extracto dunha das respostas do autor de Quizais:

O obxectivo consistía en investigar o proceso de substantivación do adverbio “quizais” no tramo de pensamento que discorre de Nietzsche a Derrida coa intención de desvelar como determinaba o pensamento ético-político de Derrida. Como adoita acontecer nestes casos, máis que chegar a unha conclusión definitiva abriuse para min unha forma de ler a Derrida que non se detiña nos terreos máis ou menos delimitados do ético-político senón que se estendía á obra enteira do filósofo e as súas inmediacións. Ao final, pasaron xa uns anos, converteuse nun xeito de ler a filosofía, por suposto, pero tamén a literatura, un filme, os medios de comunicación, a mirada, en definitiva, do outro que nos observa e nos fiscaliza.

Filosofía feminista e realidade

Entre os libros publicados durante este ano de 2014 —correspondente ao ano 223 do calendario republicano— cómpre salientar Cut of the Real: Subjectivity in Poststructuralist Philosophy, de Katerina Kolozova, que é profesora de filosofía e estudos de xénero no Instituto de Ciencias Sociais e Investigación en Humanidades de Skopje, Macedonia.

Viktor Vasnetsov-Gamaun

No seu ensaio “A ficcionalización do eu“, publicado hai poucos días no número de setembro de Anotacións sobre literatura e filosofía, Inma Otero Varela describía o libro de Kolozova deste xeito: “O relativismo cuestionador, paradoxalmente, converteuse no ‘gran relato’ substitutorio das metanarrativas que había que derrubar […] Kolozova […] insiste en aclarar que non propón unha realidade unívoca e uniformadora, senón unha realidade múltiple, non baseada en estruturas binarias excluíntes que derivarían da tradición greco-xudía, e cambiante ao longo do tempo e das circunstancias. […] Paralelamente Kolozova revisa algunhas teorías feministas, nomeadamente o que ela chama femi­nismo posmoderno ou postestruturalista. Ofrece unha relectura da obra de Judith Butler para dotala dunha maior potencialidade reinvindicativa que calle en mobilizacións «reais». Esa relectura baséase, en última instancia, nunha nova consideración do individuo. Tras a disgregación absoluta do eu, relegado no postestruturalismo a un segundo plano polo poder do «outro», Kolozova recupera a relevancia do suxeito. Considérao como un «continuo» en proceso permanente de transformación que desexa persistir no tempo. A arela de supervivencia indicaría que existe un substrato do mesmo, unha mínima base estable con capacidade de metamorfose, ao que denomina o suxeito múltiple.” (“A ficcionalización do eu”, páxs. 17-19)

Efectivamente, á parte desa concepción do suxeito, alicerzada sobre todo na non-filosofía de François Laruelle —autor do prólogo— e moi parcialmente na obra de Quentin Meillassoux, Katerina Kolozova leva a cabo no seu libro un labor de análise  e “crítica radical” do que ela denomina “a corrente principal do legado filosófico do feminismo postestruturalista”. Son estas crítica e análise as que nos interesan mencionar aquí xa que amosan a capacidade do pensamento feminista para reformular os seus postulados sen caer na fixación e na repetición dogmática, inserindo asemade na filosofía feminista o punto de vista do realismo especulativo:

“Entre a ricaz diversidade teorética denominada ‘filosofía feminista posmoderna e postestruturalista’, semella haber un consenso no tocante a varias oposicións binarias de termos asimétricos. Un dos dous elementos do binario sempre é negativo e está excluído (por non ser significativo) do aparato explicativo do que se supón e se recoñece que é a teoría posmoderna con autoridade. Exclúese non só por non ser significativo, irrelevante, inoperativo para o punto de vista posmoderno e postestruturalista á hora de interpretar a realidade, senón tamén como unha noción politicamente reaccionaria e moralmente errónea. Velaquí varios exemplos: a) o un sempre é equivalente á totalidade, ao totalitarismo e ao universalismo imperialista; b) o real é o impensable e calquera intento de pensalo vese como unha pretensión cartesiana de definir a realidade para o Outro; c) a única realidade relevante é o un accesible a nós e o un no que vivimos, é dicir, a realidade lingüística é ilimitada na súa posibilidade (política) e calquera discurso que argumente a prol dunha realidade produtiva do límite é declarado reaccionario.

[…] Propoño estes tres exemplos soamente para ilustrar a miña convicción de que epistemoloxía, ontoloxía e moralismo forman un híbrido que impiden aproveitar as posibilidades da filosofía feminista contemporánea.”

Katerina Kolozova, Cut of the Real, páxs. 7-8