“Entre a filosofía e o mundo” – Xosé M. Eyré entrevista a Carlos Lema

O escritor e crítico literario Xosé M. Eyré, quen desde o seu blogue Ferradura en tránsito mantén unha continua e insubornable reflexión sobre a literatura e a cultura, reflexión na que o pensamento vai indisolublemente unido á crítica política e á independencia de opinión, publica nesa mesma tribuna unha entrevista con Carlos Lema, tomando como punto de partida o seu libro A música das esferas, publicado por Euseino? Editores.

Eyré introduce a conversa con estas palabras:

Editor, poeta, ensaísta, […] [Carlos Lema] recentemente publicou “A música das esferas. Xenealoxía da orde no mundo”, do que xa nos temos ocupado nesta “Ferradura” e do que tamén fixemos crítica en “Galicia Confidencial”. Con el mativemos unha demorada conversa […] onde, ademais da súa última publicación, nos ocuparon outros temas cos que quixemos vincular a filosofía e a máis inmediata realidade que vivimos.

A entrevista íntegra pódese ler na ligazón:

Entrevista a Carlos Lema: “Entre a filosofia e o mundo”

Apuntamentos para unha descrición do materialismo especulativo

1. O pensado non se afasta do mundano, kósmos noetós non está nunha posición xerárquica máis elevada ca kósmos aisthetós porque ambos os dous son continxentes. O novo materialismo especulativo artella o pensamento a partir de dúas nocións principais: a continxencia e a factualidade.

2. Enfatízase a continxencia e diríxese o interese a pensar prescindindo dun correlato, isto é, dun transcendente ou un inmanente que estableza a dominación do que pensa sobre o pensado. Pensar será, en diante, acceder a un mundo non-dado. O continxente non é necesariamente verdadeiro nin necesariamente falso. A facticidade é a ausencia de razón para calquera realidade; o principio de factualidade é a necesidade da facticidade.

3. A idea, como acción do pensamento, é unha acción do corpo. A mente non pensa o corpo como separación entre materia e espírito, o que non quere dicir que o corpo determine o pensamento, do mesmo xeito que o pensamento tampouco non determina os movementos do corpo. O corpo é ontoloxicamente anterior ao pensamento, xa que constitúe o lugar da irrupción deste.

4. Materia non é identificable con “natureza”. Como sinala Quentin Meillassoux, a natureza é unha orde determinada por constantes específicas que dan lugar, no seu interior, a un conxunto de posibles ou “potencialidades”. Pola contra, a materia é unha orde ontolóxica primordial; trátase do feito polo que debe existir algo e non nada: velaí os seres continxentes. Pódense imaxinar infinidade de mundos materiais gobernados por leis diferentes, que serían “naturezas” diferentes, todas elas igualmente materiais.

5. Segundo Meillassoux, a segunda característica da materia é negativa, designa os seres continxentes non-vivos e non-pensantes. No seu mundo, vida e pensamento constitúense a partir dunha base de materia inorgánica á que eles retornan. Toda materia pódese destruír a si mesma mais non se pode destruír a posibilidade do Ser continxente nun estado materialmente puro.

6. O Ser non depende do pensamento, logo non está necesariamente vencellado ao suxeito; os atributos do suxeito non son os atributos do Ser. De aí que a ausencia do pensamento preceda o pensamento. É posible pensar o Ser, isto quere dicir que o materialismo especulativo é un racionalismo sensu lato; a razón non está determinada polos seus límites, xa que a posibilidade de establecelos é á vez a posibilidade de amplialos. Isto sitúa o racionalismo na crítica das concepcións transcendentes e da limitación do coñecer.

7. O cogito domina todo o pensamento da Idade Moderna, incluído o máis decididamente anticartesiano. Esa dominación establécese a partir do correlato. A crítica do correlato é o punto de partida do materialismo especulativo.

8. Desde a irrupción do ser humano, é posible pensar o absoluto. A crítica do correlato supón considerar subxectividade e obxectividade non dependentes entre si. O pensamento racional sobre algo xorde da observación da súa representación.

9. Non unha crítica do Ser senón unha crítica do suxeito cognoscente. O “transfinito” ou a “pluralización non limitada das calidades infinitas” (Quentin Meillassoux).

Ruskin-Study_of_Gneiss_Rock

A desconfiguración do mundo ou a razón do desconcerto

Na sección “Tendencias” do diario Galicia Confidencial, publicado na internet, o crítico literario Xosé Manuel Eyré escribe unha recensión de A música das esferas, o libro de Carlos Lema editado por Euseino? Co título “A desconfiguración do mundo ou a razón do desconcerto“, Eyré pregúntase sobre “o proceso de pensar o mundo” para, ao fío do ensaio que analiza, expoñer tamén as súas hipóteses sobre o papel da filosofía no mundo de hoxe. A recensión iníciase cunha descrición do que segundo o crítico é:

un estudo sobre desconfiguración ou reconfiguración do mito (a narración que dá orde ao mundo, a narración que procura describir a harmonía do mundo, a música das esferas) ao longo do tempo. Certamente nesta análise non se chega deica o século XXI das preferentes [mais] permite actualizar, no proceso reflexivo do lector, até a mesma actualidade pois a sociedade posterior, cada vez máis capitalista, posúe unha orde […].

Desde a orixe da Filosofía, desde a orixe do coñecemento, desde a orixe do mito, desde a orixe da narración do mundo e procura de harmonía no mundo, o autor vai estudando as sucesivas deturpacións ou modificacións que este irá sufrindo.

Xosé M. Eyré, “Tendencias”, Galicia Confidencial

Eyré acaba por focalizar o seu interese pola argumentación do libro de Carlos Lema nas “modificacións que o mito vai sufrir co paso dos séculos [, coas que] si dará unha idea de por que estamos como estamos. E nesa desconfiguración ou, aínda mellor, reconfiguración ten un protagonismo especial a relixión católica, que se apropiará do mito até desconfiguralo e reconfiguralo segundo os seus propios intereses, intereses que finalmente só son de dominio”. Concluíndo o artigo cunha defensa da literatura como “mito alternativo”.