Novo número de Anotacións sobre literatura e filosofía
No número 25 de Anotacións publicamos “O presente especioso”, un artigo de Mario Losada no que se leva a cabo unha aproximación á obra de William James, o filósofo irmán do novelista Henry James. A percepción do tempo é unha das cuestións principais da existencia dos seres humanos e concentrou gran parte da atención e dos esforzos dos pensadores desde os inicios da filosofía. Neste artigo, Losada achéganos á idea do presente especioso, ou “presente enganoso”, e á relación entre tempo, consciencia e representación.
Mediante unha penetrante análise da experiencia do tempo descrita por William James nun dos capítulos dos seus Principles of Psicology, o artigo parte da distinción entre presente da consciencia e presente puntual do tempo abstracto. Segundo Losada, James confrontou ambos os presentes sobre a base dunha caracterización do presente da consciencia como “presente especioso”.
“Segundo a primeira, dominada pola imaxe da secuencia de obxectos, o presente da consciencia estaría constituído por ‘bloques de duración’ nos que se asenta a continuidade do fluxo de consciencia. Na segunda, ilustrada na imaxe da liña, afirma que eses “bloques” fenoménicos teñen lugar en momentos instantáneos do ‘fluxo temporal real’. Segundo esta última imaxe, a duración presente da consciencia sería relativa a un modo de representación das relacións temporais do propio fluxo, representación que sería ela mesma instantánea.”
No artigo analízase a tensión entre estas dúas interpretacións e arguméntase que cada unha delas está vinculada a unha perspectiva sobre o presente especioso. Cando James se limita á descrición do efectivamente dado na consciencia, favorécese a idea de que o fluxo de consciencia se compón de bloques de duración. Cando o integra no marco máis amplo dos vínculos causais e da función representativa da percepción, gaña peso a inscrición do presente fenoménico en instantes sen duración.
A expresión “presente especioso” ou “presente enganoso” designa o presente psicolóxico ou fenoménico do fluxo de consciencia. O adxectivo “especioso” fai fincapé no feito de que o que se dá como presente na percepción do mundo externo non é o que parece. Os eventos e obxectos externos son percibidos coma se fosen simultáneos entre si e á experiencia perceptiva. O “engano” do presente especioso ten que ver co desfasamento temporal que hai entre o momento da emisión dun sinal e a produción da súa percepción consciente.
O artigo de Mario Losada, despois dunha descrición fenomenolóxica do presente especioso, céntrase nese tipo de presente como modo de representación. É importante salientar que toda a análise realizada por Losada ten unha conclusión implícita, a de amosar como a representación do tempo exerce unha mediación entre consciencia e mundo, ata o punto de situar esa correlación na orixe da ambigüidade do tempo como dimensión vencellada á experiencia. Dese xeito, ábrese a posibilidade de pensar no tempo como algo alleo á consciencia e máis propio da materia. Desde este número de Anotacións sobre literatura e filosofía se cadra xa se pode albiscar ese tempo do ancestral, o tempo da materia, no que a consciencia humana está inmersa mais que esa consciencia, na súa relación co mundo, aínda non é quen de apreixar.
Publicación sen periodicidade fixa, en formato PDF, a Anotacións sobre literatura e filosofía pódese acceder de balde.
Para descargar gratuitamente o artigo de Mario Losada en formato PDF, calque sobre a ligazón seguinte:
euseino.org 