Arquivo por etiquetas: Iván Bilibin

A arte e o mester de Helena Polenova

By Publicado en Caleidoscopio dos contos,Gabinete das fadas Etiquetado ,,,,,,, Deixar un comentario

Aínda que pouco coñecida no resto Europa, Helena Polenova (San Petersburgo 1850 – Moscova 1898) formou parte da xeración de artistas rusas sobranceiras que redescubriron as tradicións populares na rexión de Moscova a fins do século XIX.

Pintora, deseñadora e ilustradora, era a irmán máis nova dun dos artistas de máis renome en Rusia, Vasili Polénov (1844-1927). Helena e Vasili formaron parte dunha colonia de artistas situada no norte de Moscova que levaba o mesmo nome da aldea onde estaba ubicada, Abramtsevo. Durante as décadas 1870 e 1880, os integrantes da colonia tentaron recuperar a calidade do espíritu da arte rusa medieval, igual que acontecía en Gran Bretaña co movemento Arts&Craft.

Estudantes de anatomía-7

A colonia de Abramtsevo fíxose axiña famosa polos seus residentes. Mercada en 1843 polo escritor Serguei Aksákov, o inmoble pasou en 1870 a mans do magnate das vías férreas e mecenas das artes Savva Mamonto. Destacados artistas da época uníronse a ela de xeito informal tratando de recuperar a artesanía e iconografías rusas tradicionais a través de obradoiros. Despois da revolución de 1917, Abramtsevo nacionalizouse e transformouse en museo.

Grazas a un atento e esmerado estudo da arte popular rusa, Helena Polenova realizou proxectos de deseños de mobles, figurinos, deseños de teas, cerámica e xoguetes baseados na tradición popular rusa. Nos obradoitos de Abramtsevo materializaría os seus deseños grazas a artesáns locais. Posteriormente, os seus traballos chegarían a tendas escollidas de Moscova.

A familia de Helena estivo sempre ligada á arte. A súa nai, María A. Polénov, pintora afeccionada e escritora, foi a súa primeira mestra. Polenova estudou co pintor Pável Chistiákov entre 1859 e 1870 e co pintor e crítico de arte Iván Kramskoi. Durante a súa primeira visita a Francia, recibiría clases do pintor anglo-francés Charles Joshua Chaplin, un dos máis populares da época en Francia. Ademais de estudar debuxo e pintura, participa en obradoiros de prestixiosos ceramistas de París.

A carón da figura de Helena Polenova cómpre salientar tamén a da gravadora, pintora e artista gráfica Maria Vasilievna Iakunchikova-Weber (1870-1902), integrante do círculo de Abramtsevo.

María Iakunchikova era cuñada de Vasili Polénov e amiga íntima de Helena Polenova. Filla dunha familia acomodada de Moscova, creceu nun ambiente intelectual relacionado co mundo da música e das artes plásticas, de feito o seu pai foi un dos patrocinadores do conservatorio de Moscova.

Nikolai Marthinov e Elena Polenova foron uns dos primeiros mestres de María Iakunchikova quen, ademais, realizou estudos na Escola de Pintura, Escultura e Arquitectura de Moscova entre os anos 1885 e 1889, trasladándose despois a París, onde recibe clases de William-Adolphe Bouguereau e Tony Robert-Fleury na Académie Julian.

En Rusia, grazas en parte á obra de Alexander Pushkin, os contos da literatura oral convertéronse nunha fonte de inspiración para os artistas. Unhas das paixóns de Helena Polenova eran as historias da cultura rusa, e máis aínda aquelas que se diferenciaban da cultura occidental. Para recuperar a esencia destes relatos viaxou a través da provincia de Kostroma a fin de rexistrar a cultura oral daquela contorna.

A fins do século XIX, a xornalista inglesa Netta Peacock viaxou a Rusia, onde coñeceu a Polenova. As dúas mulleres fan amizade e inician un proxecto artístico en común. Helena ocuparíase de recompilar e escribir contos da literatura oral rusa e Netta encargaríase de traducilos para o inglés. Ademáis dos contos, doce acuarelas da pintora rusa acompañarían os textos para ilustralos. O libro estaba previsto que se editase en Inglaterra co título de “Contos populares da Gran Rusia”. Por razóns descoñecidas, endexamais foi publicado.

Hai uns anos, grazas a Louise Hardiman, investigadora da Universidade de Cambridge, as ilustracións e historias orixinais foron redescubertas, recuperándose o manuscrito e as probas de impresión. Agora, case cen anos despois, editado por Hardiman, o libro publicarase co título Why The Bear Has No Tail: And other Russian Fairy-Tales (“Por que o oso non ten rabo e outros contos de fadas rusos”).

Polenova formou parte do elenco dos grandes ilustradores rusos, entre os que se encontra Iván Bilibin, S. Maliutin (creador das primeiras bonecas matrioshkas), ou o artista ucraíno G. Narbut, todos eles admiradores da súa obra.

No mes de febreiro deste ano 2015, clausurouse unha exposición sobre a obra de Helena Polenova na Galería Watts, no Reino Unido, mostra que levaba por título A Russian Fairytale: The Art and Craft of Elena Polenova (“Un conto de fadas ruso: a arte e o mester de Helena Polenova”). Esta gran retrospectiva de cadros, ilustracións, xoguetes e mobles puxo de relevo o importante papel de Helena Polenova como artista.

Kirsty Anson, da Universidade Oxford Brookes, publicou en 2013 o artigo “Mary Watts and Elena Polenova: Kindred Spirits of the Arts and Crafts Movement“, Slovo, 25 (1) pp. 3-30, no que estuda os paralelismos entre Helena Polenova e Mary Watts (Mary Seton Fraser Tytler), fundadora xunto co seu home, o pintor G. F. Watts, da Galería Watts en 1904. O artigo analiza a obra das dúas mulleres máis importantes do movemento modernista, a deseñadora escocesa Mary Watts e a rusa Helena Polenova, que, malia realizaren a súa obra en lugares tan afastados, segundo a autora presentan semellanzas na filosofía da súa produción creativa.

A morte prematura de Helena Polenova, como consecuencia dun accidente, fixo que non puidese acudir á Exposición Mundial de París en 1900. Así e todo, a súa obra ocupou un lugar sobranceiro no pavillón ruso. Na mesma exposición, o panel Rapaza e os espíritos de madeira (técnica mixta que inclúe bordados e apliques), de María Iakunchikova, recibiu a medalla de prata.

O pase de diapositivas require JavaScript.

Caleidoscopio dos contos 2014: revisión dun ano

By Publicado en Caleidoscopio dos contos Etiquetado ,,,,,,,,,,,, Deixar un comentario

Na sección deste blogue titulada “Caleidoscopio dos contos” tentamos facer un percorrido pola historia dos contos de fadas a través dos seus ilustradores e ilustradoras. A pintura de fadas e o seu vencello coa literatura. Trátase dunha liña de interese que cadra coa que Euseino? Editores quere dedicar ás artes e á teoría artística, ás artes decorativas e á estética en xeral a través da xa iniciada colección Rúa do Sol.

O título “Caleidoscopio dos contos” provén dunha cita do escritor Andrew Lang, un dos grandes autores e ensaístas da literatura de fadas. Velaquí a frase:

“O ‘märchen’ [conto fabuloso ou conto de fadas] é un caleidoscopio: os incidentes son anacos de cristal de cores. Ao sacudilo, compoñen unha variedade de formas atractivas; algunhas desas formas axéitanse mellor ca outras, teñen máis potencialidade e logran ampliar aquilo que a forma no seu conxunto abrangue.”

Ao comezar este ano de 2015, propoñemos volver a contemplar esa “variedade de formas atractivas” da que nos fomos ocupando durante os últimos doce meses no “Caleidoscopio dos contos”. Eis os artigos publicados en 2014, cunha recensión e as ligazóns correspondentes:

John Anster Fitzgerald: un gran dominio das cores complementarias: entre o vermello e o azul, aparece o púrpura, sen que o branco deixe de estar presente e ilumine a escena, dotándoa de harmonía cromática. Velaí o logro do pintor de ascendencia irlandesa John Anster Fitzgerald (1819-1906), que consegue dotar os seus cadros dunha atmosfera chea de luces e sombras para captar así o interese do espectador.

O pase de diapositivas require JavaScript.

Bilibin e os contos rusos: na historia do libro ruso, Iván Bilibin (1876-1942) foi o primeiro en conseguir sintetizar os principios da pintura e os das artes gráficas impresas. Para a evocación das paisaxes que ilustran os contos rusos, Bilibin asocia un compoñente decorativo e simbólico, independente do suxeito da ilustración propiamente dito, servindo de pano de fondo, e outro compoñente, que sitúa o decorado específico da historia. Esta asociación caracteriza o estilo moderno, tanto ruso coma occidental.

A escola de Glasgow: a finais do século XIX Glasgow, Escocia, gozou de auxe económico debido principalmente á industria téxtil. Para mellorar a manufactura e a calidade dos deseños fundouse a Escola de Arte de Glasgow, que contribuíu ao nacemento do Art Nouveau. Pero a grande achega da Escola de Glasgow foi a incorporación das mulleres ás aulas, primeiro como alumnas e despois como docentes. Nesta escola formáronse algunhas das ilustradoras máis sobranceiras do século XIX: Jessie Marion King e Emma Florence Harrison.

Ilustradores nórdicos, 1: entre os ilustradores máis destacados dos contos de fadas nórdicos atopamos a Vilhem Pedersen e a Lorenz Frølich. Vilhem Pedersen foi o primeiro en debuxar os personaxes dos contos de Andersen. Os cento vintecinco debuxos que Pedersen realizou para os contos de Andersen están vencellados á obra de Andersen do mesmo xeito ca as ilustracións de John Tenniel o están á de Lewis Carroll. Lorenz Frølich realizou encargas decorativas como a das pinturas para o teito do castelo dinamarqués de Frederiksborg. En 1871 os seus debuxos ilustran unha edición dos contos de Hans Christian Andersen.

Ilustradores nórdicos, 2: o artista noruegués Theodor Severin Kittelsen (1857–1914), recoñecido ilustrador de libros de contos de fadas, creou uns marabillosos trolls que amosan toda a súa “fealdade”, dando vida a seres fantásticos antropomorfos inspirados e á vez mesturados coa natureza e as súas sombras.

Baixo a luz da aurora boreal – Ilustradores nórdicos, 3: a arte de John Bauer reside en que envolve os seus debuxos nun vento solar, creando unha especie de esfera protectora, coma unha burbulla que acubilla o espectador —desacougado pola “maldade” que caracteriza os trolls no texto e que se contrapón a aquilo que recrea a ilustración— salvagardándoo do mal. Abonda unha liña leve, un aceno, un sorriso ou uns ollos saíntes no rostro destes seres con espunllas para que desapareza a desconfianza do lector.

Precursoras da ilustración: Elenore Plaisted Abbott era considerada unha das chamadas “New Woman”, segundo o termo popularizado polo escritor Henry James para referirse ás protagonistas das súas novelas Daisy Miller e The Portrait of a Lady; en contraposición ás mulleres da era victoriana, as denominadas “New Woman” participaban activamente na sociedade e foron o símbolo do modelo de independencia, profesionalización das mulleres e intervención na vida pública. Pintoras e ilustradoras como Elenore Abbott desenvolveron un papel crucial na representación artística das “New Woman” como exemplo deste novo tipo emerxente de mulleres.

A lanterna máxica de Bilibin

By Publicado en Caleidoscopio dos contos Etiquetado , Deixar un comentario

O pase de diapositivas require JavaScript.

Bilibin e os contos rusos (Caleidoscopio dos contos, 16)

By Publicado en Caleidoscopio dos contos Etiquetado ,, Deixar un comentario

Na historia do libro ruso, Iván Bilibin (1876-1942) foi o primeiro en conseguir sintetizar os principios da pintura e os das artes gráficas impresas. Para a evocación das paisaxes que ilustran os contos rusos, Bilibin asocia un compoñente decorativo e simbólico, independente do suxeito da ilustración propiamente dito, servindo de pano de fondo, e outro compoñente, que sitúa o decorado específico da historia. Esta asociación caracteriza o estilo moderno, tanto ruso coma occidental.

Iván Iakovlevich Bilibin foi influenciado pola obra do pintor Viktor Mikhailovich Vasnetsov (1848-1926), membro da Academia Imperial de Artes, especialista en temas históricos e mitolóxicos.

Ivan_Bilibin_200

Bilibin compaxinou os estudos de dereito cos de arte, ingresando na Escola da Sociedade para o Avance das Artes. Como parte da súa formación, viaxou a Munich e alí foi onde entrou en contacto co modernismo centroeuropeo do Jugendstil, inspirado no movemento Arts&Crafts británico e as Ukiyo-e (estampas producidas no Xapón entre os séculos XVII e XX).

De volta a súa cidade natal, San Petersburgo, Bilibin continuou a súa formación no estudo do pintor realista Iliá Repin (1844-1930). A revista Mir Isskusstva encargoulle unha serie de debuxos para un dos seus números. Pola súa banda, o Departamento de Producción de Documentos de Estado louvou esas acuarelas e contratou a Bilibin para ilustrar unha edición dos Contos rusos recompilados por Aleksandr Afanásiev.

Os debuxos, perfilados cun trazo negro e enmarcados con reberete, lembran as vidreiras do movemento Arts&Crafts. As liñas negras ornamentais delimitan nidiamente as masas de cor, engadindo volume e perspectiva aos planos. Perfilado o debuxo en negro, o pintor complétao engadindo a acuarela, dese xeito destacan aínda máis as liñas do contorno.

Entre 1902 e 1904, o pintor viaxa polo norte de Rusia. Fascinado pola arquitectura e o folclore eslavo, Bilibin publica en 1904 a monografía Artesanía do Norte de Rusia.

Colabora tamén como escenógrafo co director artístico da compañía itinerante, con sede en París, Ballets Russes, fundada por Sergei Diaghilev. Entre estes traballos destaca a escenenografía e vestiario da ópera composta por Rimski-Korsákov O galo de ouro (1909), baseada no poema de Pushkin “O conto do galo de ouro”, un conto de fadas escrito en verso.

Ilustra os Contos de fadas, de Alekxandr Serguéievich Pushkin. Algúns destes contos, coma o de “A tsarina morta e os sete guerreiros”, son versións dos recompilados polos irmáns Jacob e Wilheim Grimm. Concretamente, o devandito conto corresponde ao de Brancaneves.

Entre 1905 e 1906, Bilibin publicou debuxos satíricos en revistas. Por un deses debuxos, que aludía ao tsar Nicolás, recibiu un apercibimento administrativo

O estoupido da Primeira Guerra Mundial en 1914, a Revolución de 1917 e a guerra civil fixeron que Bilibin abandonase o país e se dedicase a viaxar por Europa e África. Recibiu encargas para pintar igrexas ortodoxas e tamén se dedicou a pintar frescos en mansións da nobreza rusa exiliada en París, onde se instala en 1925, traballando para as editoriais Flammarion e Boivin.

Voltou ao seu país en 1936, morrendo no sitio de Leningrado en 1942.